Co to jest Shibori?!

■ Najstarsza technika barwienia w Japonii – Shibori

Shibori to tradycyjna technika barwienia tkanin, praktykowana w Japonii już w VI–VII wieku. Dziś nadal zdobi nasze życie, nadając mu piękna. Ta metoda opiera się na prostym mechanizmie rezerwowania barwnika – tkanina jest ciasno wiązana za pomocą nici, tworząc „ziarna” lub „fałdy”, które pozostają niezabarwione. Technika ta była znana także w innych częściach świata, takich jak Indie, Afryka, Azja Środkowa czy Peru, gdzie odnaleziono jej ślady w stanowiskach archeologicznych. Ponieważ proces jest stosunkowo prosty, można przypuszczać, że technika ta rozwijała się naturalnie w różnych miejscach. Po przybyciu do Japonii Shibori osiągnęło niezwykły poziom rozwoju, stając się jednym z najbardziej rozpoznawalnych tradycyjnych tekstyliów tego kraju.

■ Okres nowożytny (Edo)

Shibori w Japonii można podzielić na dwie główne kategorie:

• Kyō Kanoko, czyli precyzyjne wzory na jedwabiu produkowane w Kioto. To określenie obejmuje wszystkie techniki „Hikitate Kanoko Shibori”.

• Ludowe Shibori, wykonywane na lnie lub bawełnie i często barwione indygo.

W okresie Edo technika Shibori znacząco się rozwinęła. Na przykład „Honzame Kanoko”, gdzie mistrzowie tworzyli wzory bez szkiców i specjalnych igieł, polegając wyłącznie na zmysłach dotyku, stanowi świadectwo niezwykłego kunsztu.

Wcześniejsze techniki Shibori nie doceniały tekstury tkaniny, a fałdy zazwyczaj prostowano po zakończeniu procesu barwienia. W okresie Edo zaczęto jednak pozostawiać charakterystyczne fałdy, aby podkreślić ręczną pracę i nadać wyrobom dodatkową wartość jako luksusowym produktom.

Równolegle rozwijało się Shibori na lnie i bawełnie, które początkowo było wykonywane na własne potrzeby, a następnie przekształciło się w specjalistyczny produkt. Największe ośrodki tej techniki znajdowały się w Bungō (Oita), Takase (Kumamoto) oraz w regionie Arimatsu i Narumi koło Nagoi.

■ Związek Shibori z teatrem i dzielnicami rozrywki w Edo

W okresie Edo społeczeństwo było ściśle regulowane, a życie codzienne podlegało rygorystycznym zasadom. Jedynymi przestrzeniami wolności były teatry i dzielnice rozrywki. Luksusowe kimona barwione techniką Shibori były szczególnie popularne wśród elit, takich jak samuraje, bogaci mieszczanie, a także aktorzy i gejsze.

Jednak rząd Tokugawa starał się kontrolować wydatki poprzez regulacje cen. W 1683 roku wydano zakaz całkowitego używania wzoru Kanoko, co znacząco wpłynęło na rozwój tej techniki. W wyniku tych ograniczeń powstały nowe techniki, takie jak barwienie Yuzen, które stopniowo zastępowały Shibori w roli głównej metody zdobienia tkanin.

■ Tsujigahana

Technika Tsujigahana, popularna od końca okresu Muromachi do wczesnego Edo, łączyła Shibori z innymi metodami, takimi jak malowanie, hafty czy złocenia. Rozwój tej techniki wiązał się z przekształceniem tradycyjnych, prostych kimon w bogato zdobione ubrania dla wyższych warstw społeczeństwa.

W okresie Edo technika ta ewoluowała, stając się bardziej luksusowa, a jednocześnie przyczyniając się do narodzin nowoczesnych kimon.

Tekst został przygotowany przez Kenji Yoshiokę, dyrektora Muzeum Shibori w Kioto, na potrzeby wykładów o tradycyjnym rzemiośle na Uniwersytecie Doshisha.